چۆن ده‌زانیت که له‌شت کالسیوم ی که‌م نی یه ؟
کالسیوم یه‌کێکه له توخمه گرنگه‌کان که له‌ش ناتوانێت وازی ڵیبهێنێت، که‌سی ئاسایی نزیکه‌ی 1 کیلۆ کالسیومی له له شدا هه‌یه، که به رێژه‌ی 99 % کالسیوم له ئێسك دایه وه به‌شه‌که‌ی تر ی له خۆێن دایه. ، به‌ڵام ئێمه چۆن ئه‌توانین بزانین که له ش چه‌ندی پێویسته له کالسیوم وه چۆن دابین ده‌کرێت ؟
کالسیوم توخمه‌کی بنیاد نه‌ره له له‌ش دا شان به شانی هه‌ر یه‌كه له توخمه‌کانی مه‌گنیسیوم و فۆسفۆر .ئه‌م توخمانه یه هێزده‌به‌خشنه شانه‌کانی ئێسك، کاری کالسیوم به هێزکردنی ئێسکە‌کانی له‌ش و ددانه ، وه هه‌روه‌ها گرنگی هه‌یه بۆ ده‌ماره خانه‌کان " اعصاب" و توانای گرژبوونی ماسولکه کان .
سه‌رچاوه‌کانی کالسیوم :
شیر و به‌رهه‌مه‌کانی 41% کالسیومی تیدایه ، په‌نیر 19% کالسیوم ده‌دات ، خواردنه‌وه‌کان 16 % ، نان و دانه‌وێله 8 % ، سه‌وزه 4% ، میوه 3% ، په‌تاته و کۆشت و ماسی و هێلکه و شه‌ربه‌ت هه‌ر یه‌که‌یان 1% ده‌ده‌ن ، شه‌کر و شیرنه‌مه‌نی یه‌کان 4% ده‌ده‌ن . کامه له‌م سه‌رچاوانه باشترین کالسیومان ده‌داتی که له‌ش سوودی لێوه‌رده‌گرێت زیاتر له سه‌رچاوه‌کانی تر ، ئه‌وا زانایان ده‌لێن ئه‌و کالسیومه‌ی که سه‌ر چاوه‌که‌ی شیر و به‌رهه‌مه‌کانی یه‌تی باشترینیانه ، له ش زیاتر سوودی لێده‌بینێت .
ده‌بێت هه‌ر یه‌ك له ئێمه چه‌ند کالسیومی پێویست بێ بۆ دابین کردنی پێداویستی رۆژانه‌مان له کالسیوم ؟ بڕی پێشنیار کراو وه‌ك خواره‌وه‌یه :
منداڵ2-5 ساڵ: ده‌بێت 600ملگرام کالسیوم وه‌ربگرێت رۆژانه .
منداڵ 6-9 ساڵ : 700ملگرام وه‌ربگرێت بۆ دابین کردنی پێوستی رۆژانه .
منداڵ 10-17 ساڵ : 900 ملگرام کالسیوم وه‌ربگرێت بۆ دابین کردنی پێویستی رۆژانه .
ژن یا پیاو له سه‌ره‌وه‌ی 18 سالی : 800 ملگرام ڕؤژانە.
گەورە له‌گه‌ل بوونی نه‌خۆشی ئێسك " هشاشه العضام " ئه‌وا ده‌بێت 1200-1500 ملگرام کالسیوم وه‌ربگرن رۆژانه .
بۆ به ساڵا چوان :
به ساڵاچوان پێویستیان به کالسیومه چ ئافره‌ت بێ یا پیاو ، چونکه له‌شیان له قۆناغی گه‌شه نه‌ماوه چۆته قۆناغی دارووخان و چاککردنەوە ، کالسیومیان پێویسته تا پاریزگاری بکەن له و خانه ئێسکانه‌ی که هه‌ن وه‌كو خۆیان بهێلنەوە وه دانه‌روشێن، به‌تایبه‌تی لای ئافره‌تان .. هە ر لە ته‌مه‌نی 45 ساڵی به‌سه‌ره‌وه له شی ئافره‌ت که‌م تر هۆرمۆنی ئافره‌تی کە ناسراو به ئیسترۆجین ده‌رده‌دات . ئیسترۆجین کاریگه‌ری هه‌یه له سه‌ر ئێسك، و نه‌مانی یان که‌م بوونی ئه‌م هۆرمۆنه ده‌بێته هۆی ڵاوازی ئێسك . بۆ یه بۆ به ساڵاچوان پێشنیار ده‌کرێت که کالسیوم وه‌ر گرن به شێوه‌ی حه‌ب که له صیده‌لی یه‌کان ده‌ست ده‌که‌وێت تا به‌ته‌واوی دڵنیا بن که بری پێویست وه‌رده‌گرن وه پێداویستی رۆژانه‌ی له‌شیان دابین دەکەن ، چونکه ناتوانرێت به دڵنیا بزانرێت که بری ێیویست لە کالسیوم له خۆراك داهەیە و ئەو خۆراکانە دەخۆن کە دەوڵەمەندن بە ماددەی کالسیوم ، زۆربەمان دەزانین کە به‌ساڵاچوان که‌م خۆرن .
: ئه‌وکه‌سانه‌ی که شیر ناخۆن
ئه‌وانێش چ منداڵ یان گه‌وره ئه‌وا ده‌بێت کالسیوم وه‌ك حه‌ب وه‌رگرن ، وه ئه‌وانه‌ی که له خێزانه‌کانیان دا حاله‌تی ئێسك شکان یان نه‌خۆشی ئێسك داروشان هه‌یه ئه‌وا ده‌بێت کالسیوم وه‌رگرن وه‌ک حه‌ب ، چونکه له گروپی مه‌ترسیدار ده‌ژمێردرێن که ئه‌گه‌ری تووش بوونیان هه‌یه به نه‌خۆشی یە ئیسکی یه‌کان له داهاتوو ، وه بۆ خۆپاراستن ئه‌وا پیویسته کالسیوم وه‌رگرن .
خۆراك:
شیر ده‌خۆیته‌وه یان شیرناخۆیته‌وه و زیاتر ماست و په‌نیر ده‌خۆیت .. زۆر زه‌حمه‌ته بزانیت که چەند کالسیومت وه‌رگرتووه له و ماست و په‌نیره‌ی خواردووته ... ئه‌وا 2 دیسه‌لیتر شیر 250 گرام کالسیومت ده‌داتێ . ئه‌گه‌ر بته‌وێت هه‌مان برت له کالسیوم ده‌ست که‌وێت له خۆراکی تر ئه‌وا ده‌بێت 100 گرام باوی بخۆیت که 250 گرام کالسیومت ده‌داتێ یان 500 گرام برۆکلی بخۆیت بۆ ده‌ست که‌وتنی هه‌مان بر له کالسیوم. 100 ملیلیتر له شیر 120 ملگرام کالسیوم تیدایه ، 100 ملیلیتر له ماست 120-190 ملگرام کالسیومی تیدایه ، 100 گرام په‌نیر 500-700 ملگرام کالسیوم تیدایه .
کالسیوم له ئاو دا : 100 ملی لیتر له ئاو ئه‌وا 12 ملگرام کالسیومی تیدایه ، وه به معدل ئه‌گه‌ر رۆژانه 1 لیتر ئاو بخۆیته‌وه ئه‌وا 120 ملگرام کالسیوم وه‌رده‌گریت بۆ یه ده‌وتریت لیتر نیو باشه بخورێته‌وه له ئاو رۆژانه .
ئه‌گه‌ر هاتوو دوو دل بوویت له بوونی کالسیومی پێویست له له‌شدا ئه‌وا هه‌رده‌م له دکتۆر بپرسه ، به هۆی پشکنینی خوێن ده‌زانریت .
زیادی کالسیوم :
به وه‌رگرتنی 2.500مللیگرام له کالسیوم زۆربەی کەسان هیچیان لی نایه‌ت ، به‌ڵام باشتره به تایبه‌تی بۆ منداڵان که نیو لیتر له شیر بخورێته‌وه رۆژانه ، زیاتر له حدی خۆی ده‌بیته هۆی که‌م بوونی ئاسن له له‌ش دا .زۆری کالسیوم ده‌بیته هۆی قه‌بزی ، وه‌کالسیوم رێگر ده‌بێت له سوود وه‌ر گرتن له هه‌ندێك ده‌رمان وه‌ك ده‌رمانه‌کانی نه خۆشی پارکێنسون ، زیادی کالسیوم له خوێندا مه‌ترسی نه‌خۆشی لێده‌که‌وێته‌وه وه‌ك شێرپه‌نجه
.
ڤیتامین "دی"
کاتی که باسی کالسیوم ده‌کرێت ئه‌وا هه‌ر ده‌م باسی ڤیتامین دییش ده‌کرێت ، ئه‌م دوو به‌یه‌که‌وه به‌ستراونه تە‌وه ، بوونی بری پێویست له ڤیتامین دی له له‌ش دا هه‌ڵمژینی کالسیومان بۆ مسۆگه‌ر ده‌کات ، ڤیتامین دی واده‌کات که کالسیوم خه‌زن بکرێت له ئیسک دا .. بۆ یه گرنگه ڤیتامین دی شمان هه‌بێت ، ئه‌ویش به هۆی تیشکی خۆره‌وه دروست ده‌بێت له له‌شدا بۆ یه خۆدانه به‌ر هه‌تاو گرنگه بۆ ئینسان ، ئه‌گه‌ر نه‌مان توانی ئه‌وا له صیدلی به شێوه‌ی حه‌ب و شله هه‌یه . حه‌ب بۆ گه‌وره‌کان و قه‌تره‌که‌ش بۆ منداڵ دەست دەکەوێ .
بری پێویستی رۆژانه 10 میکرۆ گرامه بۆ که‌سی ئاسایی ،وه بۆ که‌سانی تر که ڤیتامین " دی" یان که‌مه یان نه خۆشی ئێسکیان هه‌یه ، ئه‌وا ده‌بێت بری زیاتر وه‌ر گرن وه‌ك" پالپشتی خۆراکی " که به شێوه‌ی حه‌ب ده‌ست ده‌که‌وێت له صیدلی یه‌کان
.
هیوادارم سوودی لی وه‌رگرن
چیمه‌ن سماقولی
دانمارك 12.10.2013
چیمه‌ن سماقولی
دانمارك 12.10.2013
