هەوکردنی گێرفانە هەواییەکانی دەم و چاو
کە لە ناو خەڵکیدا بە جیوب ناسراوە ، با بزانین جیوب چی یە ؟
جیوب کە بە کوردییە کەی گیرفانە هەواییە کانی پێ دەگووترێ بریتین لە چەند بۆ شاییەك لە ئێسکە پەیکەری دەموچاوەوە . وەکو لە وێنە کە دیارە .
بۆ شاییەکان وەکو لە وێنە کە دەر دەکەوێ ، دوو نێوچەوان ، ئەوانەیە دەوروبەری لووت ، دوو ی سەر کوڵمەش .
هەوکردنی جیوب ( گیرفانە هەواییە کان )چی یە ؟
هەوكردن یانی پیسبوون بە بەکتریا یا ڤایرۆس، بە مانای کە سەکە تووشی هەوکردنی يەكێك يان زياتر لە بۆشاييەكانی ئێسكەپەيكەرى دەموچاوى بووە . زیاتر چالەکانی دەوروبەری لووت تووشی هەوکردن دەبن ، وە دوای ئەوە بە پلە دوو چاڵەکانی شەویڵگە دێن و وە بە دەگمەن چاڵەکانی نێوچەوان تووش دەبن
نیشانەکانی چین ؟
لە نیشانە هەرە بڵاوە هەست پێکراوی ئەم حاڵە تە ئەوە یە کە زیاتر لە یەك هەفتە کە سەکە ئازاری هەیە لە و چاڵانە ، ئازارە کە زیاد دەکات کاتێك کە خۆ خواردەکاتەوە بەرەو پێشەوە ، یا سەر خوار کردنەوە بەرەو پێشەوە ، ئازارە کە لەوانەیە لای هەندێك کە س بروات بەرەو چاو یا بەرەو ددان .
لە کاتی هەوکردنی زۆر کەسەکە تایی لێ دەنیشێ و هەندێك کە س دەم و چاویش لە گەلی هەڵدەئاوسێ .
ئازار لە ناوچەوانەكە، ئێسقانى كوڵم، پەرستگا، مل يان لەپشت چاوەكان.
ئازارەكە خراپتر دەكات كاتێك تۆ بەرەوپێش دەچەمێيتەوە يان كاتێك دەڕۆيت.
زۆرجار هەڵامەتێكى قورس هەيە لەگەڵ توندى لە لووتەكە و بەتاڵ كردنەوەى لووت.
لە حالەتى هەوكردنى توند، لەوێ لەوانەيە تا و بێتاقەتى بێت.
لە حالەتى توند دا سەرسوران و گێژبوونی لەگەل دەبێ
نەخۆشی یە کە چۆن تێپەر دەبێ ؟
ئەم نە خۆشییە هەفتەیەك بۆ دوو هەفتە دەخایەنێت وە دوایی کەسەکە بە تەواوی چاك دەبێتەوە
کێ تووش دەبێ ؟
هەر کەسێكی باڵغ تووشی ئەم نە خۆشی یە دەبێ ، زۆر دەگمەن منداڵ تووش دەبێ .
چۆن دەگوازرێتەوە لەکەسێك بۆ یەکی تر ؟
نەخٶشی یەکە ناگوازرێتەوە ، بە ڵام لە زۆربەی حالە تە کاندا دەست پێ دەکات لە هەڵامەت و سەرمابوونەوە ، وە هەڵامە تیش ئاشکراییە کە دەگوازرێتەوە بە هۆی کۆکە و پشمینەوە لە کە سێكی تووشبوو بۆ کە سێکی ساغ ، کاتێك کە لە نزیك کە سێكی تووشبوو دەبێن بە هەڵامەت ئەوا لێدەگرینەوە کە ئەمەش پێ دەلێن رێگایی ڕاستەوخٶ
رێگای دووەم بە رێگای ناراستەو خٶییە ، ئەویش بۆ نموونە ، بە کار هێنانی کەڵو پەلی کەسێکی تووشبوو بە هەڵامەت و یان دەست لێدان لەو کەرەستانەی کە کەسی تووشبوو بە هەڵامەت دەستی لێداون دوایش دەستدان لە لووت یا چاو ی خۆت ، ئەوا نەخۆشی یە کە دەگرێتەوە و دەگوازرێتەوە .
چ هۆکارێك لە پشت تووشبوونە ؟
لە باری ئاسایی ئەم بۆ شاییانە شلەو لینجەیی تێدا کۆ دەبێتەوە وە دەرژێتە ناو لووتەوە ، لە کاتی تووشبوون بە هەڵامەت ، پەردە لینجە ی ناوەوە ی لووت و ناوەوەی ئەو چاڵانە دەئاوسێن ، وە ئەم ئاوسانە رێگری دەکات لە دەرچوونی ماددە لینجەکان لە و بۆشاییانە و بەرەو لووت ، کە دەبێتە هۆی گیرانی ناوەوەی لووت ، بە قورسی هەناسە هەلکێشان و سەر ئێشەو سەرسوران .
مانەوەی ئەو لینجە ماددانە دەبێتە هۆی هەوکردن وە هەوکردنیش هۆکەی بوونی بەکتریا یە یا ڤایرۆسە .
دکتۆر چۆن نە خۆشی یەکە دەستنیشان دەکات ؟
نیشانەکانی جیوب تایبەتمەند ن و دکتۆرەکان بە ئاسانی دەتوانن بیناسنەوە . دکتۆر پە ستان دەخاتە سەر ئەو چاڵانە هەتا بزانێ ئاوساون ، وە داوا دەکات کە خۆ خوارکەیەوە بۆ پێشەوە تاکو بزانێ ئازارەکەت زیاد دەکات . دکتۆر زۆربەیان پشکنین خوێن دەکەن بۆ زانینی هەوکردنەکەو کە بە کتریایە یا نەء.
گەر حالەتەکە توند بوو ئەوا دەنێردرێت بۆ ئیشاعە گرتن یان سکانەر کە دکتۆر دەبینێ کە چالەکان لینجە ماددەیان تێدا یە .
لای دکتۆری گوێ ، دکتۆر دەتوانێ بە دەرزی چالەکان بە تاڵ بکات وە لینجە ماددەکە دەنێریت بۆ پشکنین تاکو بزانێ بەکتریایی تێدایە یا نەء
ئامۆژگاريیەکی باشى گشتى
خۆ بەدوور بگرە لە فشارى جەستەيى.
خۆ بەدوور بگرە لە گەرمى بەهێز يان سارد هەروەك چوون لە پلەى گەرم زۆر بەرەو ساردی بەر فێنککەرەوە .
خۆ بپارێژە لە کە سانی نەخۆشی هەڵامەت ، تەپ و تۆز
ئاو خواردنەوەی زۆر ئاو ماددە لینجەکانی ناو لەش شڵ دەکاتەوە ، ئەمەش وا دەکات کە شلەکانی ناو لووت ئاسانتر بێنە دەرەوە، مەرج نی یە هەر ئاو بێت بەڵکو شلە بێت .
هەلمژینی هەلمی ئاو ، کە یارمەتیت دەدات زووتر لە جیوب رزگارت بێ و لووت دەکاتەوە، هەلمژینی هەڵمی ئاو لە رێگایی لووت ، کە دەبێتە هۆی کردنەوەی لوت . کەمێك ئاو بکە ناو مەنچەلێك و بە تەنیا یا کەمێك نەعناع بخەرە ناو کە ئاوەکە گەرم بوو دەستی کرد بە هەڵم دروست کردن ، مەنجەلەکە لە سەر ئاگر لابدە و خاولیەك بە سەری خۆت دابدە و دەم و چاوت لە سەر مەنجەلەگەکە رابگرە و چەند جارێك هەناسە هەلکێشە لە رێگای لووت ، بۆ ماوەی ١٠ بۆ ١٥ دەقەیەك ، دە توانرێ چەند جارێك ئەمە بکرێت لە رۆژێکدا
. بەرزکردنەوەی سەر و دانانی سەرینی زیادە لە کاتی خەوتن تاکو تووشی تەنگەنەفەسی نە بیت
کاتی بوونی تا پێویستە سەردانی دکتۆر بکەیت .
بە کار هێنانی ئاو خۆێ بۆ پاککردنەوەی لوت و شۆشتنی ، لە دەرمانخانەکان دا سپرای لووت کە لە ئاو خوێ دروست کراوە هەیە ، کە رۆژێ چەند جارێك بە کار دێ و زیانی نی یە
بەکار هێنانی سپرای لووت دژە هەڵامەت.
حەبی ئازار شکێنی وەکو پاراسیتامۆڵ٥٠٠ ملیگرام ، دوو دانە هەر جار ئازار هەبوو ، یا ٢ دانە رۆژی ٣ بۆ ٤ جار
حەسانەوە و پشودان رۆژێك بۆ دوورۆژ
چارەسەری دەرمانی
جارەسەر کردنی دەرمانی لەوانەیە دەرمانێك یان زیاتر لە هەمان کاتدا بە کار بێت ، نیشانەکان و توندی تیژی حالەتەکە لە کەسێك بۆ کەسێكی کە جیاوازە ، هەر کەسە بە گوێرەی نیشانەکانی چارەسەری دەرمانی بۆ دیاری دەکرێت
١.ئازار شکین : ئەو ئازارشكینانە ئازار کەم دەکەنەوە وە هەر دەم دە ست پێ دەکریت لە دەرمانە ئازار شکێنە لاوازە کان ، وەکو پاراسیتامؤڵ کە ئازار شکێنە و تا ش دا دەبە زێنێ و ە ئازار لابەرێكی کەم زیانە ،
بۆ کە سێكی گەورە پاراسیتامؤڵ ٥٠٠ ملیگرام ، ٢ دانە هەر کاتێك کە ئازار هەبوو ، یان ٢ دانە رۆژی ٣ بۆ ٤ جار دە توانرێ بە کار بێ وە نا بێت لە وە زیاتر بخورێ .
٢. بە کار‌هێنانی پژەر( سپرای ) لووت : کە لە شێوەی دڵۆپە ( قەترە) وە پژەر ( سپرا) هەیە ، کە سەکە خۆی هەلیدە بژێریت کامەیانی دەوێت و گونجاوە بۆی ، ئەو دەرمانە بۆری ناو لووت فراوان دەکات و ئاوسانەکە دەنیشێنیتەوە وە بە م شێوەیە کە سەکە دەتوانێ باشتر هەوا هەلمژێ وە ئەو شلەی کە لە چالەکاندا هەن دەردەدرێنە دەرەوە
بۆ نموونە : ناوی زانستی دەرمانەکە
Xylometazolin
ناوی بازرگانی یا ناسراو لە ناو خەلك ودەرمانخانەکان
Otrivin
دە بیت بشەقێنرێت هەموو جارێك پێش بە کار هێنانی ، ١ پەمپ لە هەر کونە لوتێك دەکرێت وە لە گەڵ پەمپ تێکردنە کە باشترە گەر بتوانی هە وا ش هەڵمژی تاکو دەرمانەکە بچێتە ناوەوەی لووت وە بە کار دێ بۆ ماوەی ١٠ رۆژ وە نابێت لەوە زیاتر بە کار بێت . زیاتر بە کار هێنانی لە ١٠ رۆژ دەبێتە هۆی خوو پێوە گرتن وە کاریگەی پێچەوانەیی دە بێ کە دە بێتە هۆی ووشكبوونی
ناو لووت و ناڕەحەتی تری
.
٣. لە حالەتی هەوکردنی زۆر ئەوا دەبێت دژە هەوکردن بە کار بێت ، ئەمە ش چەند کۆمەلەیەك لە دژە هەوکەرەکانمان هەن وەکو
pencillin , marcrolider , tetracyclin, fluorquinolon .
کە بۆ ماوەی ٧ بۆ ١٠ رۆژ بە کاردێ ، هەر یەکێك لەم دژە هەوکەرانە دەبێت دکتۆر بینوسێ ، وە نا بێت لە خۆوە بکردرێت لە دەرمانخانە ، چونکە دەرمانەکانی دژە هەوکردن دە بێت بە گوێرە جۆری هەوکردنەکە کە دکتۆر پشکنین دەکات دە زانێت ج جۆرە بە کتریایەکە وە ، ئەو جا دەرمان دەنوسرێ
بە کار هێنانی دژە هەوکری نە گونجاو بۆ نموونە حالەت هەیە کە پێویست بە دژە هەوکەری بە هێز هەیە وە لە دەرمانخانە دژە هەوکەری لاواز بکرێ ئەوا نەخۆشی یەکەت جارە نا بێت چونکە دەرمانەکان بەکتریاکە ناتوانێ لە ناو بات و نە خۆش چاك نا بێتەوە و نە خۆشی یە کە درێژە دەکێشێ .
دە بێت نە خۆش دەرمانێکی بە هێز وەرگرێ تاکو زاڵ بێت بە سەر بەکتریاکە.
لەلایەکی کە شەوە خواردنی دژە بە کتریا سیستەمی بەرگری لاواز دەکات وە بۆ یە نا بێت بە هیچ شێوەیەك دژە هەوکردن لە دەرمانخانە بکردرێت بە بێ نوسینی دکتۆر و پشکنینی .
نموونە ی هەندێك دەرمان و ناوی زانستی دەرمانەکان
دەرمانی ئازار شکێنەکان وەکو
Paracetamol , Acetylsalisyl acid , Codein
پاراسیتامۆڵ بێ وەرەقەی دکتۆر دەتوانی بە کاری بهێنی و دە بی لە وە زیاتر نە خۆرێت کە لە سەری نوسراوە ، چونکە دەبێتە هۆی تێکدانی جگەر ، بە س گەر پابەند بی بە رێنماییەکان ئەوا سەلامەترین ئازار شکێنە
دوو جۆرەکەی کە دەبێت دکتۆر بینوسێ
نموونە بۆ دژە هەلامەت
Xylometazolin nasal spray
ئەو دەرمانە بێ دکتۆر دەتوانرێ بە کار بێت رۆژانە بۆ ماوەی ١٠ رۆژ ، لەوە زیاتر نا بێت بە کار بێت هەر جارەی .
دژە هەوکردنەکان چەند نموونەیەك دەنوسم بۆ هەر گروپێك
Penicillin : Benzylpenicillin , phenoxymethylpenicillin, Amoxicillin, ampicillin , pivampicillin
Macrolide antibiotics: Azithromycin, Clarithromycin , Erythromycin, Roxithromycin.
Tetracyclin: Doxycyclin, Tetracyclin ..
Fluorquinolon: Ciprofloxacin, Moxifloxacin....
ئەم دەرمانانە نا بێت بە هیچ شێوەیەك لە خؤوە بخورێت ، دەبێت هەردەم لە ژێر چاوەدێری دکتۆر بە کار بێت .
دکتۆرەکان دوای پشکنین ئەو دەرمانانە دەنوسن و نا بێ بە بێ نوسینی دکتۆر بەکار بێ، چونکە کاریگەری لاوەکی خراپیان هەیە .
خەڵك هەیە دژە هەوکردنی لێناکەوێت و حەساسیەتی پێ هەیە گەر لە جۆرە بخورێت نە زانرێ ئەوا مەترسیدارە ، دکتۆرە کان دەزانن کامە جۆر حەساسیەت دروست دەکات بۆ یە بێ دکتۆر مەیخۆ.
لە زۆربە ی وولاتانی جیهاندا دەستیان کردوو بە کەم بە کار هێنانی دژە هەوکردن وە بێ پشکنین نانوسرێ بۆ نە خۆش ، خەڵكی ئێمە فێربوون بۆ هەوکردنێكی کەم یا تایەك دەچێت لە دەرمانخانە حەب یا دەرزی دژە هەوکردن وەردەگرێت و دەرمانخانەکان زۆر بە ئاسانی ئەو دەرمانانە دەفرۆشن .
زۆر بە کار هینانی دژە هەوکردن وادەکات کە لە ش دژی بوەستێ وە کاردانەوەی پێچەوانەی هە کە پێ دەگووترێ ( رەسیستانس) ، بە مانای دەرمانەکە هیج کاریگەری نی یە لە سەر نەخۆش و چاك نابێتەوە. ئەمەش بە قۆناغێكی مەترسیدار دەزمێردرێت بۆ کەسەکە کە دەرمانەکانی هەوکردن چاکی ناکاتەوە ، لە م حالەتەدا دکتۆرەکان دەبێ هەر جارێك کە ئەو کەسە نەخۆش کەوت و هۆ کەی ئیلتهاب بوو دەبێت دەرمانی ئیلتهابی بە قەوەت تری بۆ بنوسن لە جاری پێشوو تاکو چاك بێتەوە ، تاوەکو دەگاتە قۆناغێك گەر بێت تووشی هەوکردنی زۆر بێ و دەرمان کاریگەری نا بێ مەترسی ژیان لەدەستدانی هەیە .
هیوادارم سوودمەند بن
